Өндірістік сала — ел экономикасының қозғаушы күші. Дегенмен, кез келген өндірістік ортаның өзіндік қауіптері мен зиянды факторлары бар, олар қызметкерлердің денсаулығына, еңбек өнімділігіне және жалпы өндірістің тұрақтылығына әсер етеді. Осыған байланысты санитариялық-гигиеналық талаптарды дұрыс ұйымдастыру мен жүйелі бақылау жүргізу — кәсіпорын қызметінің ажырамас бөлігі.
Қазіргі кезеңде технологиялардың күрделенуі, жаңа химиялық заттардың өндірісте қолданылуы, еңбек процесінің жоғары қарқындылығы санитарлық гигиена мәселелерін бұрынғыдан да өзекті етіп отыр.
- Нормативтік-құқықтық база. Қазақстан Республикасында өндірістік объектілерге қатысты санитариялық-эпидемиологиялық талаптар бірнеше негізгі құжаттармен реттеледі. Оларға мыналар жатады: Санитариялық қағидалар мен нормалар; ҚР Еңбек кодексі; Өндірістік бақылау бағдарламасына қойылатын талаптар; Еңбек гигиенасы бойынша әдістемелік нұсқаулықтар; Жұмыс орындарындағы микроклимат, шу, діріл, жарықтандыру бойынша гигиеналық нормативтер. Бұл құжаттар жұмысшыларға қауіпсіз еңбек жағдайын қамтамасыз етуді, зиянды факторлардың әсерін төмендетуді және кәсіби аурулардың алдын алуды міндеттейді.
- Санитариялық гигиена саласындағы өзекті мәселелер.
2.1. Химиялық қауіптердің жоғарылауы.
Көптеген өндірістік кәсіпорындар химиялық реагенттерді, органикалық еріткіштерді, газдарды және ұшпа заттарды қолданады. Мұндай факторлар: тыныс алу органдарының ауруларына, созылмалы улануға, аллергиялық реакцияларға, орталық жүйке жүйесінің зақымдануына әкелуі мүмкін. Бұл бағытта ауадағы химиялық заттардың шекті рұқсат етілген концентрациясын тұрақты бақылау аса маңызды.
2.2. Өндірістік шаң-тозаңның әсері.
Металлургия, тау-кен, құрылыс және өңдеу кәсіпорындарында шаңның концентрациясы жоғары болады. Оның ұзақ әсері: пневмокониоз, созылмалы бронхит, өкпенің обструктивті аурулары сияқты ауыр кәсіби патологияларға соқтырады.
2.3. Физикалық факторлардың күшеюі
Өндірісте жиі кездесетін физикалық факторлар: шу (жоғары деңгейлі акустикалық әсер),
діріл (қолмен басқарылатын техникаларда), температураның шамадан тыс жоғары немесе төмен болуы, инфрақызыл және ультракүлгін сәулелену.
Бұл факторлар жұмысшының жұмыс қабілетіне, жүрек-қан тамыр жүйесіне және жүйке жүйесіне кері әсер етеді.
2.4. Микроклимат талаптарының сақталмауы.
Желдету жүйесінің нашар болуы, ауа алмасудың жеткіліксіздігі, температура мен ылғалдылық нормаларының бұзылуы қызметкерлердің шаршағыштығын арттырады, еңбек өнімділігін төмендетеді және кәсіби аурулардың қаупін күшейтеді.
2.5. Арнайы киім мен ЖҚҚ гигиенасы.
Көптеген кәсіпорындарда арнайы киімді дұрыс жуу, дезинфекциялау және сақтау мәселелері толық шешілмеген. Нәтижесінде: тері аурулары, аллергиялық дерматиттер,
микробтық ластану қауіпі жоғарылайды.
Арнайы киім әр ауысымнан кейін өңделуі, аяқ киім айына кемінде 2 рет жуылып, кептірілуі тиіс.
2.6. Санитарлық-тұрмыстық бөлмелердің жеткіліксіздігі.
Кейбір өндірістік объектілерде: душ бөлмелері, киім ауыстыру бөлмелері, тамақтану орындары, әйелдерге арналған жеке бөлмелер нормативке сай емес немесе мүлде жоқ. Бұл жеке гигиенаны сақтауды қиындатады.
2.7. Биологиялық және инфекциялық қауіптер
Пандемиядан кейін өндірістік ортада инфекциялық бақылаудың маңыздылығы артты. Адам көп шоғырланған цехтарда ауадағы микроағзалардың көбею қаупі жоғары. Желдетуді жақсарту, дезинфекциялау кестесін сақтау, бір реттік құралдарды қолдану – басты талаптардың бірі.
2.8. Өндірістік бақылаудың әлсіздігі.
Көптеген кәсіпорындарда өндірістік бақылау тек құжат жүзінде жүргізіледі. Ал нақты өлшеулер, зертханалық сараптамалар уақытылы жасалмайды. Бұл: зиянды факторларды уақытында анықтауға, профилактикалық шаралар қолдануға кедергі келтіреді.
- Санитариялық нормалардың бұзылуының салдары. Өндірістегі санитариялық-гигиеналық талаптардың сақталмауы келесі нәтижелерге әкеледі: қызметкерлердің сырқаттанушылығы артады; кәсіби аурулар көбейеді; жұмыс берушіге айыппұлдар салынады; өндірістің тоқтап қалу қаупі туады; экономикалық шығындар өседі; кадр тапшылығы туындайды (жұмысшылардың жиі ауысуына байланысты).
- Өндірістік санитарияны жақсарту бойынша ұсыныстар:
- Зиянды факторларды жүйелі түрде өлшеу: ауа, су, топырақ, жұмыс аймағы ауасындағы шаң мен химиялық заттарды тұрақты бақылау.
- Заманауи желдету жүйелерін енгізу: ауа алмасу нормативке сәйкес болуы тиіс.
- Арнайы киім гигиенасын күшейту: жуу, дезинфекциялау, сақтауға арналған арнайы цехтарды ұйымдастыру.
- Жұмысшыларды оқыту: санитариялық гигиена, жеке қорғаныш құралдарын дұрыс пайдалану туралы тұрақты тренингтер.
- Өндірістік бақылау бағдарламасын нақты орындау: жылдық жоспар, зертханалық бақылау, есептілік.
- Цифрлық технологияларды енгізу: ауа сапасын бақылайтын датчиктер, автоматты ескерту жүйелері.
Қорытынды.
Өндірістік объектілердегі санитариялық гигиена — тек заң талабы емес, қызметкерлерді қорғау мәдениеті. Зиянды факторларды азайту, микроклиматты тұрақтандыру, арнайы киім мен санитарлық-тұрмыстық жағдайларды жақсарту кәсіпорынның жалпы өнімділігіне, қызметкерлердің денсаулығына және ұйымның беделіне тікелей әсер етеді.
Өндірісте санитариялық гигиенаны жүйелі түрде жақсарту — қауіпсіз әрі өнімді еңбек ортасының басты кепілі.
Алматы қаласы Наурызбай ауданының
санитариялық-эпидемиологиялық бақылау
басқармасының бас дәрігері В.Конеева
Алматы қаласы Наурызбай ауданының
санитариялық-эпидемиологиялық бақылау
басқармасының бас маманы Ш.Умиркулова
